Bazeia ba iha Dekreitu-Lei númeru 13/2020 ne’ebé maka estabelese iha artigu 6 ne’ebé hatur katak atu bele aprova planu anúal Fundu nian, atu bele aprova mós Planu ka relatoriu fundu nia no aprova mós planu atividade aprovizionamentu ba fundu nian ho nune’e maka Fundo de Desenvolvimento do Capital Humano (FDCH) konvoka enkontru Conselho Administração do Fundo de Desenvolvimento do Capital Humano (CA-FDCH) ba dala 20 no ba dala uluk iha VIII Governu Konstitusionál, iha Sala Reuniaun Ministériu MESCC, Colmera.

Enkontru CA-FDCH ne’e prezide husi Prezidente CA-FDCH S.E. Sr. Longuinhos dos Santos, Ministru Ensinu Superior Siénsia no Kultura no partisipa husi membru permanente CA-FDCH nian hanesan: Ministru Justisa S.E. Sr. Manuel Cárceres da Costa ne’ebé reprezenta mós Ministru Finansa S.E. Sr. Fernando Hanjam, Ministru Petróleu no Minerais S.E. Sr. Víctor da Conceição Soares no Sekretáriu Estadu Formasaun Profisionál no Empregu S.E. Sr. Alarico de Rosário.

Iha nia intervensaun, Presidenti CA-FDCH hato’o katak Enkontru CA-FDCH ida ne’e núdar  enkontru ba dauluk hafoin kria oitavu Governu Konstitusional no ne’e núdar orgulu ida.

atu informa katak ita nia enkontru ida ne’e, hanesan enkontru dahuluk hafoin kria oitavu Governu Konstitusional, ne’e hanesan orgulu ida mai ita no marka istoria ida ba ita nia enkontru liliu ba iha Fundo Desnvolvimento Capital Humano nian”. Hatete Prezidenti CA-FDCH atúal Ministru MESCC Sr. Longuinhos dos Santos.

Presidenti CA-FDCH ne’e mós hatutan katak, enkontru CA-FDCH ida ne’e regularmente sei hala’o kada tinan ida dala ida, uainhira hakarak atu halo diskusaun ga debate iha asuntu pertenente balun ne’ebé mak liha liu ba iha Fundo de Desenvolvimento do Capital Humano (FDCH).

Objetivu husi enkontru CA-FDCH ida ne’e rasik, tuir Presidenti CA-FDCH katak atu aprezenta rezultadu atividade hahu husi tinan 2011 to’o mai iha tinan 2020 ho ajenda prinsipal maka atu aprova planu tetu agregadu ne’ebé maka ba Fundo de Desenvolvimento do Capital Humano (FDCH).

ita nia enkontru ida ne’e, nia objetivu prinsipal maka atu aprezenta rezultadu atividade hahu husi 2011 mai to’o iha 2020 agora. no prinsipal ajenda ida ne’e maka atu aprova planu tetu agregadu ne’ebé mak ba fundu dezenvolvimentu kapital umanu, ho montante 13 miloes no mós iha audisional balun ne’ebé mak ita prepara liu husi atividade-atividade fundamentu ba atividade Fundu Kapital umanu nian, iha programa ne’e haat, ne’ebé maka prioridade, primeiru maka Formasaun profesional, Formasaun Tekniku, Bolsa Estudu, no mós Tipu Bolsa seluk-seluk”. Hatete Prezidenti CA-FDCH atúal Ministru MESCC Sr. Longuinhos dos Santos.

Hafoin halo tiha abertura husi Presidenti CA-FDCH, kontinua kedan ho aprezentasaun husi Direitora Ezekutiva Fundo de Desenvolvimento do Capital Humano (FDCH) Sra. Leila Cárceres dos Santos kona-ba Dekretu Lei nú 13/2020 15 de Abril, Regulamentu FDCH, Prosesu Implementasaun atividade FDCH; Rezultadu ne’ebé alkansa dezde 2011 to’o mai Agostu 2020; Taxa Ezekusaun Orsamentu 2020 hahú husi fulan Janeiru –Agostu tuir programa kada instituisaun ne’ebé akredita mai FDCH; no mós halo aprezentasaun ba OJE 2021 FDCH nian ho montante $13 milloens.

Iha dekreitu-lei mensiona mós kona-ba programa 4 ne’ebé mak pertenenti no hatúr klaru ona katak ba formasaun tekniku sira ne’e atribui ona ba iha INAP no mós Komisaun Funsaun Publika ho nune’e mak iha enkontru CA-FDCH ida ne’e pertenenti liu maka sei halo aprovasaun ba planu Orsamentu tetu agregadu $13 milloens ba FDCH no mós audisional balun ne’ebé mak presiza duni atu hetan aprovasaun husi CA-FDCH, molok lori ba iha Komisaun Revizaun Orsamentu Politika (KROP), no mós ba to’o iha Parlamentu Nasionál no hetan promulgasaun husi S.E. Presidenti da Republica Democratica de Timor-Leste.

Durante enkontru CA-FDCH Diretora Ezekutiva FDCH Sra. Leila Carceres dos Santos aprezenta Dekretu Lei nú 13/2020 15 de Abril, Regulamentu FDCH, Prosesu Implementasaun atividade FDCH; Rezultadu ne’ebé alkansa dezde 2011 to’o mai Agostu 2020; Taxa Ezekusaun Orsamentu 2020 hahú husi fulan Janeiru –Agostu tuir programa kada instituisaun ne’ebé akredita mai FDCH; no mós halo aprezentasaun ba OJE 2021 FDCH nian ho montante $13 milloens.

Hafoin asiste aprezentasaun husi Direitora Ezekutiva FDCH Sra. Leila Carceres dos Santos, membru permanente CA-FDCH sira halo mós intervensaun hodi fo mós komentariu kona-ba aprezentasaun sira ne’ebé hato’o husi Direitora Ezekutiva.

Iha nia intervensaun Ministru Petróleu no Minerais S.E. Sr. Víctor da Conceição Soares ne’ebé núdar membru Permanente CA-FDCH hato’o mós nia apresiasaun ba aprezentasaun husi Direitora Ezekutiva.

hau foin haree aprezentasaun furak tebtebes, ne’ebe reprezenta nesesidades prioridades ne’ebe ita nia dezenvolvimentu nasional presiza”. Hatete Ministru Petróleu no Minerais S.E. Sr. Víctor da Conceição Soares.

Ministru Petróleu no Minerais mós propoin atu bele halo mós proposta adisionál ida ne’ebé relativamente ho enerjia renovaves tantu kona-ba rekursu naturais ne’ebé relasaun ho oil power por ezemplu enerjia no olikas no mós solar power kona-ba enerjia solar, no mós kona-ba enerjia jeoternika, ho razaun ida katak harak halo redusaun ba iha  dependensia ba projesaun ba dezenvolvimentu ba oin ne’ebé dependensia ba petroliu.

Iha oportunidade ne’e Ministru Petróleu no Minerais ne’ebé núdar  mós benefisiariu ida husi FDCH hatutan katak bazeia ba dekreitu-lei ne’ebé hatete katak formasaun sira ne’e tengki orienta ba lingua ofisiais liliu ba rejiaun CPLP ho nune’e Ministru ne’e propoin proposta karik sei halo adisional atu halo formasaun iha portugal.

Ministru Justisa S.E. Sr. Manuel Cárceres da Costa  ne’ebé núdar mós membru permanente CA-FDCH iha nia intervensaun hato’o katak kuandu koalia kona-ba atu foti ema nia kapasidade intelektual mak tengki hadi’a mós ba ema nia vida.

“Haree aprezentasaun ohin, atu eleva konesementu kapasidade intelektual funsionarius publikus hau hanoin kuandu ita presiza tau atensaun ba ita nia funsionarius publikus maibe kuandu ita koalia kona-ba atu foti ema nia kapasidade intelektual signifika que ita tengki hadi’a ema nia vida”. Hatete Ministru Justisa S.E. Sr. Manuel Cárceres da Costa  iha nia intervensaun.

Ministru ne’e hatutan katak Benefisiariu sira husi FDCH ba hasai mestradu iha rai liur maibé fila fali mai sira nafatin sai núdar “anak buah”,  tuir Ministru ne’e katak ida ne’e núdar prezuiju boot ba Estadu, Ministru hatutan mós katak presiza tebes atu koordena ho Komisaun Funsaun Publika atu nune’e ema sira ne’ebé mak investe ba ne’e sira nia nivel tengki sa’e.

ita presiza kordenasaun ne’ebé diak ho komisaun funsaun públika para depois ema sira ne’ebé ita investe ba fo formasaun ka eleva sira nia kapasidade intelektuais sira fila mai sira nia nivel ne’e tenser sa’e”. Hatete Ministru Justisa S.E. Sr. Manuel Cárceres da Costa  iha nia intervensaun.

Durante nia intervensaun Ministru Justisa mensiona mós kona-ba funsionariu sira husi Ministeriu Justisa hamutuk ema nain 20 ne’ebé atu ba Coimbra ne’ebé eskluindu tiha, tuir Ministru ne’e katak bele invoka tuir artigu 29 husi dekreitu-lei númeru 13/2020 no karik iha posibilidade atu haruka sira ba entaun bele karik ba iha fulan Setembru tinan 2021 tanba tuir Ministru ne’e katak prosesu aprendizajen iha Portugal sei hala’o iha fulan Outubru ho nune’e Ministru sujere atu Suspende lai.

Ministru Justisa ne’ebé núdar membru Permanente CA-FDCH ne’e hato’o mós katak dadaun ne’e sira adopta sistema foun inves haruka defensoria públiku sira atu ba Brasil hodi tuir formasaun maibe sira hili adopta sistema Formasaun ne’ebé ho maneira Online deit.

ba defensoria públiku atu ba Brazil ne’e ami adopta sistema foun inves de haruka sira ba par pasiar deit diak liu kontratu profesor husi brazil halo formasaun online deit i equipamentu sira ne’e se ita monta hotu iha centru formasaun judisiariu ne’eba dosente koalia iha Brazil sira iha ne’e eskola husi ne’e, problema ituan mak difernsia uza orariu ita ho brazil 12oras de tempu maibé koko atu halo formasaun online deit para depois Juis, Prokuradores, defensores i advogadus privadus sira ne’e lalika ba pasiar iha ema nia rain, ita gasta osan ba dosente ida husi via online maibe formandus sira ne’e barak liu”. Hatete Ministru Justisa S.E. Sr. Manuel Cárceres da Costa  iha nia intervensaun

Sekretariu Estadu Formasaun profisionál no Empregu (SEFOPE) ne’ebé núdar mós membru permanente iha nia intervensa hatete katak koalia kona-ba área formasaun ne’e tengki suporta, tengki apoiu masimu.

“atu justifika kona-ba área formasaun ita tengser suporta, ita tengki apoia masimu husi área formasaun, hanesan ohin Ministru sira balun koalia kona-ba área formasaun ba funsionarius no mós ba ita nia joven iha Timor-Leste laran tomak, atu atinji programa ida ne’e ita tengki apoia ho orsamentu. Hatete Sekretáriu Estadu Formasaun Profisionál no Empregu S.E. Sr. Alarico de Rosário.

Sekretariu Estadu ne’e hatutan liu tan katak SEFOPE mós iha programa ida atu loke tan área formasaun atu hodi responde ba merkadu traballu internasional, tuir Sekreatiu Estadu katak parseiru sira husu montante trabalador ho númeru ne’ebé boot, aumenta tan quota ne’ebé mak iha.

“SEFOPE nia programa ida atu loke tan área formasaun atu hodi responde merkadu internasional ne’ebé husu, sira husu uluk ho agora la hanesan, sira husu nia montante ne’ebé amenta nia quota ne’e aumenta, entaun oinsa ita hare ba ida ne’e, ne’e mak ami iha ne’e atu husu haree didiak kona-ba área formasaun tanba ho razaun katak ita iha tempu badak ita sei hakopera tan hamutuk ho japaun, korea mós aumenta nia quota, Australia mós aumenta nia quota, entaun ho ida ne’e mak ami tau interese ida SEFOPE ninia ba liliu mak área formasaun”. Hatete Sekretáriu Estadu Formasaun Profisionál no Empregu S.E. Sr. Alarico de Rosário.

Prezidente CA-FDCH S.E. Sr. Longuinhos dos Santos, atúal Ministru Ensinu Superior Siénsia no Kultura iha nia intervensaun, apresia ba intervensaun husi membru permanente CA-FDCH nian no akumula hanoin sira ne’e hotu molok foti desizaun. Maibe molok foti desizaun Presidenti CA-FDCH halo mós esplikasaun knar husi husi CA-FDCH nian mak atu defende liña Ministerial hotu-hotu no la’os deit kada Ministeriu, tuir Presidenti CA-FDCH katak membru CA-FDCH la’os atu defende deit idak-idak nia Ministeriu maibé reprezenta membru CA-FDCH.

ita nia knar husi membru administrasaun ba Fundu Dezenvolvimentu Kapital Umanu ne’e, mai atu defende Liña Ministeriais hotu-hotu, la’os deit kada Ministeriais tanba ita boot sira mai la’os reprezenta Ministeriais deit, maibe reprezenta membru konsellu administrasaun nian ne’e primeiru, nune’e ita nia knar importansia liu mak ohin hatur ona iha dekreitu lei ne’e maibé ita mós tengki tetu kuandu halo aprovasaun, primeiru iha situasaun ida hanesan ne’e, presiza analiza situasaun pandemia Covid-19, ne’ebé mak afeita dadaun, nune’e relasiona ho Sr. Ministru Justisa hatete katak, situasaun hanesan ne’e presiza ita pendenti atividade balun ne’ebé maka atu ba rai liur, ne’e hau konkorda lós, tanba liga mós ita nia kapasidade ba ezekusaun orsamentu ne’e mós afeta mós, tanba ne’e mak husu ita atu analiza kestoens ida ne’eba. Hatete Prezidenti CA-FDCH atúal Ministru MESCC Sr. Longuinhos dos Santos.

Presidenti CA-FDCH hatutan liu tan iha nia intervensaun kona-ba preokupasaun husi membru permanente CA-FDCH nia kona-ba rekursu umanu sira ne’ebé durante Estadu investe maibé uanhira remata sira nia estudu no fila hikas mai Timor-Leste no la hetan oportunidade ba promosaun iha nivel no mós salariu.

kuandu ita nia atividade que instituisaun hotu-hotu atu jere ho diak, mak ema ko’alia dehan ema, ema no ema, ema hanesan rikeza nasaun nian, ema sai hanesan fator sentral ba dezenvolvimentu nasionál, portantu ita iha rekursu naturais barak maibé atu jere ne’e ema, tanba ne’e maka ema ne’e importante, se ema ne’e atu produs mak nia hun sentral mak Fundu Dezenvolvimentu Kapital Umanu, karik nune’e kuandu Estadu produs rekursus umanus, ne’ebé mak kada tinan produs no produs se karik mak kada Ministeriu ida karik produs ne’e konsidera husi Ministeriu ne’e rasik hanesan exemplu ita bele tau ema ne’e tuir ninia konesementu ka right men on the right place, ne’e ema temi dehan prosesu da rekursu umanu ne’e hanesan ne’e”. Hatete Prezidenti CA-FDCH atúal Ministru MESCC Sr. Longuinhos dos Santos.

Presidenti CA-FDCH hatutan mós katak Kuandu produs tiha emano depois fila mai la utiliza ema nia matenek ne’e mak ita lakon oportunidade entaun ita la tau the right men on the right place ne’e ita la tau iha dalan ne’ebé lolos, tanba ne’e Presidenti CA-FDCH hatete katak nia  konkorda maibe ne’e fila fali ba Ministeriu idak-idak maka tengki tau konsiderasaun ba rekursu umanu ne’ebé maka produs ona liu husi Fundu Dezenvolvimentu Kapital Umanu nian.

Hafoin halo tiha intervensaun hodi hatan ba preokupasaun sira ne’ebé hato’o husi membru permanente CA-FDCH sira nia no mós apresiasaun sira ne’e hotu, Presidenti CA-FDCH kontinua hodi foti desizaun no akumula hanoin hotu husi membru permanente sira no halo aprovasaun ba iha proposta ne’ebé mak iha ho koresaun, signifika kuandu aprova hotu hein adisionál sira ne’ebé maka atu tama, proposta sira ne’ebé mak iha no presidenti CA-FDCH orienta mós atu efetivu iha tempu badak antes loron 18, atu proposta sira ne’e bele submete no elabora nune’e nia final sei lori ba iha Finansas no mós UPMA hodi bele tama ba iha prosesu KROP, antes lori ba iha Parlamentu Nasionál.  (Média_FDCH)

Related Post :


Total Viewer : 1458 Views || Category: Notisia